|
Tarih:
28 / Nisan / 2024
//Sayfa
hit sayısı:
16315
Monilinia fructigena
Monilya (Mumya) ya da Kahverengi Çürüklük
|
Hastalık
etmeninin genel özellikleri:
- Monilinia fructigena Honey in Whetzel ([anamorph: Monilia fructigena Pers.:Fr.)
- Monilinia laxa (Aderhold & Ruhland) Honey fungal hastalik etmeni olup, monilya (mumya) ya da kahverengi çürüklük hastaligi olarak adlandirilmaktadir. Fungal etmen , Monilinia fructicola, özellikle elma, seftali, kayisi ve diger sert çekirdekli bitkilerde kahverengi çürüklüge neden olmaktadir. Diger yakin akrabasi olan fungus ise M. laxa, armut ve elmalarin bazi çesitlerinde kahverengi çürüklüge neden olur. Hastalik infeksiyonlari meyvelerde özellikle olgunlasmis ve yaralanmis meyve dokularindan ve daha meyveler agaç üzerindeyken gerçeklesir. Baslangiç enfeksiyonlari düsük sicakliklarda tutulan depolarda canliligini muhafaza eder ve bunlar daha yüksek sicakliktaki yerlere transfer edildiginde patojen tekrar aktivitesini devam ettirir. Hastalik etmeni sadece meyvelerde zararini olusturmaz, meyve agaçlarininin çiçeklerinede zarar vererek önemli kayiplara neden olmaktadirlar. Hastalik etmeni ayrica yesil meyve, yaprak ve sürgünlerinede saldirmaktadir. Hastalik etmenlerine karsi yeterli kontrol önlemleri ele alinmazsa, hastalik her sene rutin olarak karsimiza çikar ve her geçen sene zarari daha siddetli olabilir.
Hastalik etmeni tas çekirdekli tüm meyve kültüvarlarini ve türlerini hastalandirir. M. laxa ayva agaçlarinin (Chaenomeles lagenaria ve C. japonica) çiçeklenme zamaninda çiçek yanikligina neden olur ve zarar oldukça siddetli olabilir. Her iki fungus diger bir çok familyadan bir dizi bitkide hastalik olusturur, fakat zarar bitkilerde nadiren önemli olmaktadir. Bazi meyve agaçlari digerlerine göre çiçek enfeksiyonlarina daha hassastir, örnegin kayisi ve kiraz agaçlari, seftali ve erik agaçlarindan daha fazla çiçek enfeksiyonlarina hassastirlar. Yine küçük çiçekli seftali varyeteleri, büyük çiçekli olanlara göre çiçek enfeksiyonlarina daha az hassastirlar. Kalin meyve derisine sahip olan fransiz erigi gibi meyveler zararlanmalar hariç, ince derili olanlarlara göre daha dayaniklidir. Bütün bunlara ragmen hiç bir tas çekirdekli tür ve varyete infeksiyonlara daha dayanikli degildir ve ciddi ürün kayiplarini engellemek için mutlaka kontrol önlemlerine basvurulmasi gereklidir.
Hastaligin ilerlemesi ve ortaya çikmasi büyük ölçüde hava kosullarina baglidir. Çiçek yanikligi genellikle gündüz sicakligi yaklasik 20°C–25°C ve gece ise nispeten düsük olan sicakliklarda ve yagisli havalarda ortaya çikmaktadir. Meyve enfeksiyonlarida sik olarak yagisli geçen yaz aylarinda ortaya çikmaktadir.
Böcek ve diger zararlanmalar sonucuda da meyvelerin her gelisme döneminde infeksiyonlara rastlanabilir. Dondan zarar gören çiçekler de infeksiyonlara karsi oldukça hassaslasirlar.
Hastaligin ortaya çikmasinda etkili olan infeksiyon kaynaklari;
Infekteli meyveler; yaralanma sonucu infektelen meyveler olgunlasan meyvelerin ana inokulum kayanagi olurlar. Fungal etmen daha önce infektelen meyveler ile direk temas halinde bulunan olgun meyvelere saldirir ve bu sekilde infektelen meyvelerde yeni meyve infeksiyonlarina neden olacak hava kökenli sporlari meydana getirir. Infektelenen meyveler zamanla kurur, büzüsür ya da mumyalasarak yere düser yada meyve agaçlarinin dallarinda asili kalirlar. Bu mumyalasmis meyveler uzun ömürlü konidisporlari meydana getirdiginden dolayi, bir sezon sonraki yeni infeksiyonlarin ana inokulum kayanagini olusturmaktadir. Baharda havalar fungal etmenin gelismesine uygun olursa, toprakta ya da dallarda asili mumyalasmis meyveler fungusun küçük, kahverengi, etli spor üreten yapilarini, apotheciumlarini meydana getirir. Üç -12 mm büyüklügünde olan apotheciumlar hava akimlari ile tasinan askosporlarini üretir. Askospor ya da konidisporlar baharda çiçek ve sürgünlere bulasir ve yeni enfeksiyonlarini baslatirlar.
Meyve sap infeksiyonlari; hastalik etmeni infekteli meyvelerden meyve saplarina ve sürgünlere dogru gelisme gösterir. Bu sekilde meyve agaçlarinda kanserlerli dokularin olusmasina ya da sürgün yanikliginada neden olurlar. Bazi durumlarda ise fungal etmen sürgünlere ulasamaz, ama çürüyen meyveler yere döküldükten sonra veya toplanildiktan sonra infekteli olan meyve saplari dallarda kalabilir. Bu durumlarda, infeksiyonun açik belirtisi meydana gelmez, fakat enfekteli meyve saplarinin yüzeyinde çok az bir sakizlanma meydana gelebilir ve infekte olamyan saplara oranla daha solgun ve koyu renklidirler. Baharda fungal etmen tarafindan infektelenmis meyve saplarida bol miktarda spor üretir ve yeni sezonda gelismekte olan bitki organlarina inokulum kaynagi olustururlar. Mumyalanmis meyvelerdeki sporlar gibi bunlarda infeksiyonlara hassas olan çiçeklere yakin yerlerde bol miktarda spor üretmektedir. Meyve saplari agaç üzerinde belirsiz, ama baharda inokulum kaynagi oldugu için büyük zararlara sebebiyet verebilir.
Yanik sürgünler; çiçek ve meyve enfeksiyonlarinin asagi dogru ilerlemesini takiben sürgünlerde fungal etmenin bol miktarda sporlari buralarda üretilir. Üreyen sporlar hem meyve infeksiyonlarina neden olur, hemde bir sonraki bahar için inokulum kaynagi olusturmaktadirlar. Kis sonlarina dogru infekteli olan bu sürgünlerde, M. laxa sporodochia olarak adlandirilan küçük yastik benzeri spor yataklarini meydana getirir. Bu yapilar çiçeklenme zamaninda, özellikle M. laxa' nin inokulum kaynaklaridir. Baharda yanik sürgünler M. fructicola ' nin inokulun kaynagi iken, sporlarinin çogu genellikle mumyalasmis meyve ve meyve saplarindan gelmektedir.
Hastalik etmeninin yayilmasi, rüzgar, yagmur siçratmalari ve bazi böcekler, özellikle kuru meyve böcekleri (Carpophilus spp.) ile olmaktadir. Çiçeklenme zamaninda M. laxa fungal etmeni M. fructicola' den daha virülenttir, ama M. fructicola çogunlukla olgunlasan meyvelerde daha fazla zarara neden olmaktadir. Baharda M. fructicola' nin sporlari baslica yere dökülen ya da dallarda asili olarak kalan mumyalasmis meyveler, infekteli meyve saplari ve kanser dokularinda üretilir. M. laxa' nin sporlari ise baslica etmenin neden oldugu yanik sürgünlerde üretilir. Bu sporlar çiçek yanikligina ve sürgün kanserlerine neden olur.
|
|
|
|
Hastalık
Etmeninin Belirtileri (Simptomları):
Kahvelerengi çürüklük düsük sicakliga ayarlanmamis depolardaki meyvelerin yaralan kisimlarindan baslayarak hizla gelisir. Büyüyen çürüklük yumusamis, fakat ezik bir yapida degildir. Hastalik infeksiyonu gövde etrafinda, çiçek ucunda, böcek ya da bir sekilde diger açilan yara ve çatlaklardan baslamaktadir. Tipik çürüklük lekesi hastaligin baslangiç ve orta devresinde yuvarlakdir. Çürüklük büyürken, yaklasik 3-5 mm çapindaki küçük siyah lekeler zaman içerisinde dogal açiklik olan lentisel üzerinde gelisir. Bu lekeler kahverengi ve çürük olan alanlar üzerinde gruplanir ya da daginik bir vaziyettedir. Sonuçta tüm meyve çürür ve sicak kosullarda siyaha döner ve kadifemsi bir parlaklik meydana getirir. Sicak nemli kosullarda, çürük alanlar üzerinde degisik büyüklükte ve daginik gri renkte püsküller meydana gelir.
Çiçek yanikligi belirtisinde, infektelen çiçekler kahverengiye döner ve ölür, sürgünleri ise kanserli ya da yanmis bir hal alir. Fungal sporlarin püstülleri hastalikli dokularda üretilir ve sporlar diger çiçek, sürgün ve meyvelere dagilmaktadir. Hava kosullari hastaligin gelisimi için uygun olursa, hastaliktan yanmis çiçekler, kanserler ve yanik sürgünlerdeki fungusun spor üretimi, meyve agaçlarinin tüm gelisme dönemlerinde meydana gelir ve yeni infeksiyonlara neden olurlar.
Sürgün infeksiyonlari ise çiçeklerden sonra meydana gelir, öyleki çiçek enfeksiyonlarindan sonra çiçeklerin bulundugu sürgünlere dogru hastalik ilerleme gösterir. Hastalik etmeni sürgünlerde ya kansere neden olur (ölü ya da kurumus kabuk, kenarlari sinirlandirilmis çökük lekelerdir) ya da sürgünleri tamemen öldürmektedir. Sakiz benzeri bir madde de kanser ve yanik sürgünlerden sizmaktadir. Monilinia laxa genellikle baharda daha fazla siddetli zararlanmaya neden olur ve hastalik sürgünlerde yaklasik 30 kadar iler, Monilinia fructicola lezyonlari (yaklasik 10 cm) ise nispeten daha küçüktür. Buna ragmen heriki fungal etmen de bunlardan daha büyük lezyonlara neden olabilir.
Hastalik etmeni nadirde olsa yaprak infeksiyonlarina neden olabilir, yaliniz agaç sagligina ya da verimine hiç etkisi yoktur denebilir. Hava kosullari hastaligin gelisimine uygun olursa ortaya çikar, infektelen yapraklar yuvarlak, kahverengi ve ölü alanlar meydana getirir, bu yapraklardaki lekeler düser ve yapraga saçma deligi gibi bir görünüm meydana getirir. Sonuçta yapraklar dökülür ya da tamamen ölebilir.
.jpg)
|
|
|
Mücadelesi
Kültürel mücadele
1. Dayanikli kültivarlarin kullanimi.
2. Yere dökülen mumyalanmis meyveler temizlenmeli ve imha edilmeli.
3. Dallarda asili kalan mumyalasmis meyveler toplanmali, hastalikli sürgün ve dallar budanmali ve budama artiklari imha edilmeli.
4. Ilkbaharda agaçlar çiçek açtiktan sonra devamli kontrol edilmeli ve hastaliktan zarar gören sürgün ve çiçekler infeksiyon noktasinin biraz altindan kesilerek uzaklastirilmali ve imha edilmeli.
5. Hasattan sonra meyveler depolanacaksa mümkün mertebe yaralanmamasina ve zarar görmesi engellenmeli ve depolarda düsük sicakliklar ( her meyve için uygun ve düsük olan sicakliklar) tercih edilmeli.
6. Hasattan bir ay önce yine meyve bahçeleri gözleme alinmali ve hastaliktan dolayi enfektelenmis ve zarar görmüs meyveler agaçlardan uzaklastirilmali ve imha edilmeli. Meyve uzaklastirma islemleri nemli ve rüzgarin olmadigi erken saatlerde yapilmalidir.
7. Bahçedeki tüm meyveler hasat edildikten sonra, bahçe tekar gezilmeli kalan saglam ya da çürük (mumyalasmis) meyveler toplanmali ve imha edilmeli.
8. Meyve agaçlari üzerindeki meyvelerde yara açilmasina neden olacak her türlü islemlerden kaçinin. Özelikle bahçede böcek zararlilarina karsi etkin bir mücadele programi uygulanmali.
Kimyasal mücadele
Bu hastalik etmeni ile kimyasal mücadele de oldukça hassas davranilmalidir. Çünkü koruyucu olarak yapilacak önemli iki ilaçlama bitkilerin çok hassas olduklari döneme rastlamaktadir. Bunlar çiçeklenme dönemi ve hasat zamanlaridir. Devamli yapilacak bir kimyasal mücadele ise ekonomik olmayabilir. Her iki fungal hastlik etmenine karsi da kullanilan mücadele benzerdir. Buna ragmen M. laxa için haziran baslarinda ilaçlama baharda çiçek infeksiyonlarinin olusumuna neden olan sporlarin inokulum kaynaklarinin (sporodochia) gelismesini engellemek için gereklidir. Hastalik etmenlerinin ve meyve agaçlarinin da biyolojiside dikkate alindiginda ilk ilaçlama baharda çiçek tomurcuklari kabarinca, ikinci ilaçlama çiçekler açmaya baslar baslamaz, üçünçü ilaçlama ise çiçekten 15 gün sonra yapilabilir. Meyve hastindan önce yapilacak ilaçlamalarda ise kullanilan ilaçin kalinti süreleri ve kullanilan ilaçlar üst üste kulanilmamalari her zaman dikkate alinmalidir.
Zirai Mücadele Teknik Talimatlarina göre tavsiye edilen kimyasal ilaçlar(100 Litre su için):
Biternatol WP 25% (50 g)
Biternatol EC 300 g/l (100 cc)
Benomyl WP 50% (60 g)
Carbendazim WP 50% (75 g)
Cyproconazole EC 50 g/l (30 cc)
Dodine WP 65% (100 g)
Dodine FW 500 g/l (80 cc)
Hexaconazole SC 50 g/l (50 g)
Iprodione WP 50% (150 g)
Myclobutanil EC 125 g/l (25 cc)
Pyrocmidone WP 50% (200 g)
Tebuconazole WP 25% (60 g)
Thiophanate-Methyl WP 70% (60 g)
Thiabenazole WP 25% (60 g)
Thiram (TMTD) WP/WG 80% (200 g)
|
|
|
|
YCMG
|
|
|
| |
|
